Саҥа үүммүт 2017 сыл – илиилэринэн тутан – хабан, таптайан, чочуйан, уһанан, иистэнэн, оҥорор таһаарар идэтийбит дьону өйүүр сыалтан Мэҥэ Хаҥалас улууһугар култуура эйгэтигэр уус сыла биллэрилиннэ.

 

 

Мэҥэ Хаҥалас улууһа былыр – былыргыттан мындыр өйдөөх, тимири ыллаппат, маһы хаамтарбат эрэ уус дьонунан тутахсыйбатах улуус.Саха омугу өбүгэ саҕаттан үс күүс ситимниир: ойууннааһын, тыл күүһэ уонна уус кыаҕа. Билиҥҥи сайдыылаах олоххо ити күүстэр кыахтарын, күүстэрин сүтэрбэккэ аныгы идэлэринэн солбуллан саха омук баарын тухары туһалыы сырыттахтара.

 

 

Мэҥэҕэ ойуулуур-дьүhүннүүр, норуот уус-уран оҥоһуктарын умсугуйан туран дьарыктанар дьон үгүстэр. Ол курдук хас нэhилиэк аайыттан холбоон сыллата ыытыллар култуура уонна спорт эстафетатыгар ортотунан 400 киhи кыттар. Саха таҥаhын биир бастакынан аар-саарга аатырдыбыт Скрябина Анна Прокопьевнаны, хомус ууhун Гоголев Семен Иннокентьевиhы, дэгиттэр талааннаах ууhу Бродников Афанасий Викторовыhы биир дойдулаахтара киэн тутта ааттыыллар. Бу кинилэр анал үөрэҕэ суох дьон дьиҥнээх айылҕаттан айдарыллыбыт талааннарынан сөхтөрбүттэрэ. Сыл аайы үгэскэ кубулуйбут  «Мэҥэ уус», «Сатал» быыстапкалар, республика маастардарын уhуйаан семинардара, маастар кылаастар ыытыллан эдэр уустары элбэххэ, саҥаҕа үөрэтэ улуус маастардарын үйэтитэр сыалтан «Өбүгэ мындыр дьарыгын сүппэт тыына» диэн кинигэ  таhаартарбыттар.

 

 

Күн бүгүн Мэҥэ Хаҥалас улууһугар барыта 12 Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун маастара үүнэн таҕыстылар, 16 Саха Өрөспүүбүлүкэтин уус – уран оҥоһуктарын маастара айа тута сылдьаллар. Оройуон таһымнаах норуот маастарын аатын 119 киһи сүгэр.

 

 

Евдокия Николаевна Иванова «Олоҥхо дьиэтин» директора:

— Норуот маастардарын кытта «Олоҥхо дьиэтэ» норуот айымньытын киинин кэлэктиибэ утумнаахтык былааннаахтык үлэлэһэр. Улууспут маастардарын, айар талааннаахтарын түмсүүтүн уопсай мунньахха сүбэлэһэн уларытан  «Мэҥэ Уус» диэн ааттаатыбыт. Күн бүгүн аҕа саастаах көлүөэҕэ СӨ норуотун маастардарын Төҥүлүттэн удьурҕайтан туттар тэрили, иһити – хмуоһу оҥорор Михаил Ильич Попов тимир уустара Устин Николаевич Борисов, Дмитрий Петрович Попов, Майаттан көмүс ууһа Егор Егорович Егоров – Үрүҥ Уус, туой маастара Петр Петрович Егоров, Тумултан сиэлинэн-кылынан өрөр Тамара Федоровна Рахлеева уо.д.а. ааттарын киэн тутта бэлиэтиибит. Эдэрдэргэ Майаттан тимир ууһа Егор Валерьевич Романов, Мэлдьэхситтэн туоһунан уонна куукулалары оҥоруунан киэҥник биллибит эдэр маастар Василий Андреевич Андросов уонна элбэх айар талааннаахтарбытынан, уустарбытынан, норуоттан тахсыбыт маастардарбытынан киэн туттабыт. Кинилэр үлэлэрэ төрөөбүт улуустарын оруолун, суолтатын үрдэтэр брендэ буолар.

 

 

Тамара Рахлеева, сиэлинэн, кылынан оҥорор маастар, Доллу нэһилиэгэ:

— Билигин биэнсийэҕэ тахсан дьиэбэр олоробун. Дьарыктанар дьарыгым диэн туоһунан, кылынан, сиэлинэн үлэлэһэр. Араас быыстапкаларга кыттабын. Дьокуускайга Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан норуоттар доҕордоһууларын дьиэтигэр «Симэх» норуот уус-уран оҥоһуктарын киинигэр дьарыктарга сылдьабын. Орйоуммут нэһилиэктэрин кэрийэн маастар –кылаастары ыытабын. Бэйэм 8 киһилээх түмсүүлээхпин. Кыргыттарым улуустааҕы култуура уонна успуорт эстэпиэтэтигэр  уус-уран быыстапкаларга кыттан лауреат, дипломант буолаллар. Итини мин бэйэм кыра ситиһиибинэн ааҕынабын. 2006 сылтан дьарыкпын саҕалаабытым. 2009 с. улууска норуот маастарын аатын ылбытым, оттон 2015 с. «СӨ норуотун маастара» үрдүк ааты сүгэр чиэстэммитим.

 

 

Инниктин даҕаны матырыйааллары булан дьарыктанар былааннаахпын. Туостан араас оҥоһуктарга ылсан үлэлиир баҕа санаалаахпын. Туостан оҥоойуктары, шкатулкалары оҥоруохпун баҕарабын.

 

 

Вера Санникова, СӨ норуотун маастара, Россия худуоһунньуктарын сойууһун чилиэнэ, Мэҥэ Хаҥаластан төрүттээх, Дьокуускай олохтооҕо:

— Иистэнньэҥмин, сахалыы төрүт үгэс (традиционнай) буолбут таҥаһы-сабы тигэбин уонна айылҕа (натуральнай) таастарыттан араас хартыыналары оҥоробун. Үлэлиир хайысхам, интириэһим элбэх. Кылынан, муоһунан, маһынан дьарыктанабын. Сувенирдары оҥорууттан саҕалаан дьарыктаммытым олох ыраатта. Идэбин өссө да сайыннарар, иистэнэр, уһанар былааннаахпын.

 

Федор Скрябин, мас ууһа, Хорообут нэһилиэгэ:

— Маһынан иһити-хомуоһу оҥоруунан дьарыктанабын. Улууска быыстапкаларга кыттабын. Бэйэм норуот маастара буолбутум.Сайынын биригээдэ тэринэн ыһыах ыытыллар сирдэригэр тутуунан дьарыгырабын. Уһаммытым ыраатта. Саҕалаабытым олох ыраатта, 40-ча сыл буолла.Олохтоох оскуолаҕа 13 сыл куруһуок салайааччытынан үлэлээбитим.Билигин аҕыйах эдэр ыччаты дьарыктыы сылдьабын.

 

Салгыы Өрөспүүбүлүкэ дап, улуус да таһымнаах быыстапкаларга кыттар уонна нэһилиэкпэр саҥаттан мастарыскыай тэринэн, ыччаты түмэн дьарыктанар былааннаахпын.

 

Валентина Саввинова – Оһуордаах, Тараҕай нэһилиэгиттэн төрүттээх, Дьокуускай олохтооҕо, норуот маастара:

— Оҕуруонан быысапкалыырынан дьарыктанабын. 2000 сылтан утумнаахтык үлэлиибин. Ыытыллар быыстапкаларга кыттабын. Үлэлэрим Өрөспүүбүлүкэ улуустарыгар, Россияҕа, тас дойдуларга быыстапкаларга туруоруллубуттара. Быйыл улууспутугар уус сыла биллэриллибитинэн улахан үлэни оҥорон оройуон пуондатыгар туттарыахпын баҕарабын. «Симэх» галерея үбүлүөйдээх 25 сылыгар эмиэ анал үлэбин саҕалаатым.

 

Савва Левин, көмүс ууһа, Тараҕай нэһилиэгэ:

— Бэйэм ювелир идэлээхпин уонна тимиринэн уһанабын. Быһах, кур, сахалыы симэх, эр киһи харысхалын оҥоробун. 2003 с. Дьокуускайдааҕы технология уонна дизайн коллеһын бүтэрбитим. 2004 – 2005 сылтан саҕалаан уус быһыытынан дьарыгырабын. Билигин икки оскуола үөрэнээччилэрин уонна ыччаттары бэйэм баһылаабыт хайысхабар уһуйа сылдьабын. Ыччаттар олус баҕалаахтар. Быйыл сөптөөх тэриллэри ылынан, «Уус дьиэтэ» мастарыскыайы арынар ба5алаахпын. Араас бырыайыактар куонкурустара билигин элбэхтэр, онно киирсэн, холонон предприниматель буолар ыра санаалахпын.

 

 

Хас биирдии нэһилиэк талааннаах, дьарыктаах дьонноох. Кинилэр сүрүннээн саха норуотун үгэс буолбут ньымаларыгар олоҕуран иистэнэллэр, быысапкалыыллар, муостан, туойтан, тимиртэн, кылтан – сиэлтэн, туостан, түүлээхтэн, кыһыл-үрүҥ көмүстэн оҥоһуктарга сүрүн болҕомто уурулунна.