Подведены итоги республиканского онлайн-конкурса стихов и рассказов на патриотическую тему «Төрөөбүт дойдум ахтылҕана» («Родимая моя земля»), приуроченного ко Дню государственности.

Конкурс проведен с 1 по 25 сентября 2022 г. сектором этнокультурной деятельности Дома дружбы народов им. А.Е. Кулаковского и Региональной общественной организацией «Союз поэтов и прозаиков Республики Саха (Якутия) «Айар Кут»» при поддержке Министерства по внешним связям и делам народов Республики Саха (Якутия).

Основные цели и задачи конкурса: повышение общественного интереса к чтению и максимальное вовлечение самых широких слоев населения в процесс литературного творчества. Содействие формированию творческой, интеллектуально развитой, гармоничной личности.  Всего участников было 18 человек, из них 13 в категории «Стихи», в категории «Рассказы» 5 человек.

В жюри работали члены РОО «Союз поэтов и прозаиков «Айар Кут»: Сергей Афанасьевич Семёнов — Сэгэй, председатель жюри. Члены жюри: Егор Гаврильевич Фёдоров – Долун,  Анна Петровна Григорьева, Зоя Никандровна Данилова – Кэкэрдэ, Прасковья Алексеевна Тумусова – Туску. 

Винокурова Мария Ивановна — Мааны Маарыйа, с. Кытаанах Чурапчинский улус и Семенова Капиталина Константиновна — Саар Көстөкүүн кыыһа, Центр «Кэнчээри» Мегино—Кангаласский улус, Михайлова Софья Семеновна, с.Ергелях Намский улус принимали участие в обеих категориях.

Победителями и призерами категории «Стихи» стали:

Потапова Татьяна Иннокентьевна — Татыйык Мыла, г. Якутск.

Нутчин Николай Николаевич – Дьуур, Олекминский улус.

Алексеева Мария Николаевна — Алаас алгыһа. с.Балагача Вилюйский улус. Попов Алексей Гаврильевич — Байҕал Уола, Арылахский наслег Чурапчинский улус.

     Победителями и призерами категории «Рассказы» стали:

 Жулева Александра Семеновна, с.Дэбдиргэ Таттинский улус.

Винокурова Мария Ивановна — Мааны Маарыйа, с. Кытаанах Чурапчинский улус.

Семенова Капиталина Константиновна – Саар Көстөкүүн кыыһа, Центр «Кэнчээри» Мегино-Кангаласский улус.

Представляем работы обладателей I мест

Дойдум ахтылҕана

Ахтар-саныыр сыһыыларбар,

Арай тиийиим алардарбар,

Ача күөҕэ алаас сытын 

Астынаахтыы тыыннарбын.

Хара тыабыт кэрэлэрин

Харахпынан мин көрдөрбүн,

Куппун-сүрбүн абылаппыт 

Ийэ буорбар үктэннэрбин.

Көмүс уулаах күндү чүөмпэм

Мүөттээх ууларын истэрбин,

Сөтүөлээбит көлүкэбэр

Сүгүрүйээхтээн ылларбын.

Көрсүө этэ мичээринэн,

Дыргыл сыттаах дьэдьэнинэн

Мылам миэнэ, мин үрэҕим,

Тапталлаах төрүт дойдум.

Татьяна Иннокентьевна Потапова – Татыйык Мыла

Ытык мал

Аана бу сиргэ кийиит буолан кэлбитэ алта уонтан тахса сыл буолла. Бастаан кэлэн баран, олус атыҥырыы даҕаны санаабыта, бэл, тула үүнэн турар тииттэртэн тыына-быара хаайтарыах курдуга. Кини дойдутугар холоотоххо, букатын туспа айылҕалаах дойду буоллаҕа. 

Хата, кэргэнин дьоно, кыыһы ытыс үрдүгэр түһэрэн көрсүбүттэрэ. Тулаайах кыыс диэн туораппатахтара. Кийиит кыыс түргэн-тарҕан туттунуулааҕын, туохтан да толлон турбат үлэһитин туһунан кэпсээн кыра дэриэбинэни тургэнник толорбута. Аанчык, дьахталлартан үөрэнэн, кыра эрдэҕиттэн  балыгы үчүгэйдик  астыыра. Бэл  бытархай собону туустаан-тумалаан, күлүк сиргэ хатаран, бэртээхэй ас оҥорбутун дьиэлээхтэр сонурҕаан сииллэрэ. Аанчык кийиит буолан кэлбит күһүнүгэр, кэргэнин эбээтэ: – «Дьахтар киһи мал уктар дьааһыктаах буолуохтаах, онон, бу, оҕобор ийэбиттэн бэриллибит кыра хоппобун бэлэхтиибин. Бээрэ, нэһилиэстибэ дэнэрэ дуу?” — дии-дии, тииһэ сиэниллэн бүтээхтээбит айаҕын, куура хатан хаалаахтаабыт ытыһынан саба тутта-тутта, күлэн мүчүрүннүү-мүчүрүннүү кийиит кыыһын сүүһүттэн сыллаабыта уонна кыһан  оһуорунан киэргэтиллибит, оронун ойоҕоһугар турар  хоппону имэрийэн ылбыта. Маайа эмээхсин үтүө да киһи этэ, эчи холкута, кэпсээнньитэ.  Эбээлэрэ орто дойдуттан барбытыгар, олус да суохтаабыта.

Онтон Сэмэнин ийэтэ кийиитигэр туостан  тигиллибит икки ыаҕыйаны уонна саахыматтыы тигиилээх орон сабыытын бэлэхтээбитэ. Ийэтэ суох киһи бу мантан өссө күүскэ долгуйбута. Уп уһун кыламаннарын быыһынан харах уута тахсыбытын бэрт түргэнник туора соттубута.  Кыыс туостан тигиллибит иһиттэри,  кийиит буолан баран саҥа көрбүтэ. –“ Дьэ,  тигэр да буолаллар эбит”- диэн, сөҕө санаабыта. Хотуна дьахтар, туоһунан тигэргэ ураты талааннаах маастаар этэ. Онон, кинилэргэ араас туос иһит элбэҕэ. Аанчык, эмиэ, кэлин хотунуттан үөрэнэн, туос иһиттэри тиксэр буолбута. Кыыс, эрдэ ону-маны абырахтыы  үөрүйэх буолан, туоска да түргэнник үөрэммитэ.

Аана эмээхсин бүгүн олус туоххаһыйан уһугунна. Хайдах эрэ, түүн аанньа утуйбакка, сүрэҕэ да күүскэ хам тутан ылаттаабыта. Түүлүгэр ыраах баар төрөөбүт дойдутугар тиийэ сылдьыбыта. Дьиҥэр онно кимэ даҕаны суох буоллаҕа. Билигин олорор түөлбэтэ , бу кини иккис дойдута. Бу манна кини орто дойду дьолун биллэҕэ, манна үлэлээн-хамсаан быр бааччы олордоҕо. Онтон антах  оҕо сааһын ыраас өйдөбүлэ уонна дьонун сүтэрии, убайын сэриигэ атаарыы аймалҕана. Олох үрүҥ уонна хара хартыыната.

Арааһа, соҕотохсуйуу, кырдьыы кэрдиис кэмэ кэлбит бэлиэтэ буолаахтаатаҕа. Сэмэнэ баара буоллар, билигин, иккиэн тэҥҥэ чэйдии олоруохтара этэ. Баҕар, сүөһүлэрин эспэккэ, хотонноруттан киирэн эрэр буолуохтара эбитэ дуу. Эмээхсин, уруккуну санаан, дириҥник үөһээ тыынна.

Күнүс, ампаарыгар тахсан, улахан хоппотуттан малларын биир-биир хостотолоон, ытыһынан сэрэммиттии имэрийтэлээн ыла-ыла, хас биирдиилэрин кытта саҥа таһааран  кэпсэтэ-кэпсэтэ, кэккэлэтэ дьаарыстаата: – “Чэ, хоргутуман дуу, бу, эһигини мин олохтоох түмэлгэ биэрээри гынабын. Ону, туох дииргит буолла?. Манна, мин хоппом иһигэр сыттаххытына, маннык симэлийиэххит буоллаҕа. Мин да, сотору дойдубар, оҕонньорбор аттаныам турдаҕа… Онтон түмэлгэ, эһигини сууйан-сотон, анал миэстэҕэ туруоруохтара уонна хайа, кэнэҕэһин, бу Баабылаптар олорон ааспыт бэлиэлэрэ диэн кэлэр кэнчээри ыччаттар көрүөхтэрэ турдаҕа”. Аана хараҕа ууламмытын былаатын уһугунан сотунна. Бу хоргутуу хараҕын уута буолбатах, бу — дьоллоохтук олорбут олоҕуттан долгуйуу хараҕын уута буоларын, эмээхсин билэр. “Ээ арба, мин Сиипсэбэ диэн этим дуу. Сэмэним ыал буоларбытыгар араспаанньабын уларыппаппын диэбиппэр утарсыбатаҕа. Кини мин тоҕо бэйэм төрөөбүт араспаанньабын илдьэ хаалаары гынарбын билэрэ. Ол төрүөтүнэн, сэриигэ барбыт убайым сураҕа суох сүппүттэр  ахсааннарыгар сылдьара этэ.  Санаабар мин араспаанньабын уларыттахпына, кэлин баҕар убайым көрдөөн булуо суоҕа диэн, сүрэҕим түгэҕэр олус улахан эрэл кыымнаах баччаҕа дылы кэллим.” – диэн эмиэ кимиэхэ эрэ кэпсиир курдук, аргыыйдык саҥа таһааран быһаарда. Эмээхсин туолбатах ыра санаатын истэн, кыараҕас ампаар аанынан күн уотун сардаҥата Аана көхсүн сып сылааһынан уоскутардыы угуттаата.  Хоппоттон хостообут маллара, күн уотугар өссө тупсан, саҥаларыгар түспүккэ дылы буолан көһүннүлэр. Маннык туос, мас иһиттэр, билигин ыал аайы баар  буолбатахтар. Туостан тигиллибит томторуктары, атын да иһити-хомуоһу аны инникитин  түмэлгэ эрэ көрүөххэ сөп буолуо. Бу кыраһыын лаампата аны, туһалаабатар даҕаны, урут, дьэ, күндү да мал буолара. Онтон, бу, Сэмэнэ отууга илдьэ сылдьыбыт алтан чаанньыга…

Аана, хайдах эрэ, эмискэ, чэпчэки баҕайытык туттан, ойон турда. Уонна, тугу эрэ куоттарыам диэбиттии, дьиэтин диэки харбыаласта. Киирэт, тумбаҕа турар телефонун үрдүгэр түстэ: – “Аллоо, аллоо, бу хонтуора дуо?” – диэн, эмиэ да, ыксаабыт киһилии, эмиэ да, билигин санаам уларыйан хаалыа дуу диэбиттии, хат-хат хатылаан, ыйытта. “Мин, мин, Аанабын, Сиипсэбэ Аана эмээхсиммин. Ити, мин түмэлгэ Ытык мал бэлэхтээри гынабын” — диэбитигэр, арааһа, туох эрэ хардатын иһиттэ быһыылаах – “ээ, сөп-сөп, баарбын, күүтэбин” диирин быыһыгар, сирэйэ-хараҕа сырдаан, тоҥхоҥнуу тураахтаата.

Киһи барахсан бу орто дойдуга ыалдьыт курдук олорон эрэ ааһар дииллэр. Кэннигэр хаалара кини олоҕун салҕааччылара оҕолоро ,сиэннэрэ. Онтон сороххо айбыт айымньыта, оҥорбут оҥоһуга… Аана эмээхсин олорон ааспыт  олоҕун туоһута эрэ буолбакка, урукку биһиги өбүгэлэрбит олохторун кэпсиир маллара түмэлгэ түмүллэн өлбөт-сүппэт үйэлэннэхтэрэ. Ытык киһи, ытык мала Саха норуотун баайа.

Жулева Александра Семеновна — СУҺУМА

Таатта, Дэбдиргэ