ЮНЕСКО норуоппут улуу айымньытын олоҥхону киһи аймах чулуу айымньытынан билинэн, СР президенэ В.Штыров ыйааҕынан Саха сиригэр Олоҥхо 10 сыла биллэриллэн турар. Ол чэрчитинэн сылын аайы улуустарынан көһө сылдьан Олоҥхо ыһыаҕа ыытыллар. Бастакы ыһыах 2006 сылга олоҥхо дойдутунан аатырыан аатырбыт Сунтаарга буолан ааспыта. Халаан уута мэһэйдээн 2007 сылга буолбатаҕа. 2008 сылга ийэ олоҥхоһуттар силис тардыбыт дойдуларыгар Тааттаҕа, 2009 сылга Уус–Алдан, 2010 сылга Горнай, 2011 сылга алмаастаах Мирнэйгэ, 2012 сылга күөх Ньурбаҕа, 2013 – Мэҥэ – Хаҥаласка, 2014 сылга Хаҥалас улууһугар ыытыллыбыта., 2015 сылга – Чурапчыга. Бу ааттаммыт улуустар сүктэриллибит эбээһинэстэрин – Олоҥхо ыһыаҕын олус кыһанан үрдүк тэрээһиннээхтэрин көрдөрбүттэрэ. Уус–Алданнар, Горнайдар, Ньурбалар, Мэҥэлэр, Хаҥаластар, Чурапчылар  хас биирдии нэһилиэктэригэр тус-туһунан тэрээһини сүктэрэн, буолар күрэхтэргэ сыаналаах бириистэри булан иилээн–саҕалаан ыыттарбыттара. Ньурбаҕа кымыс иһиитин сиэрэ-туома К.Д. Уткин сценарийынан ыытыллан чахчы кыһаллан-мүһэллэн, өрө көтөҕүллэн бэлэмнэнэн ыытыллыбыта харахха тута быраҕыллар. Ньурбалар ыһыах ыһар сирдэрэ аһаҕас, киэн нэлэмэн буолан, айылҕа биэрбит отунан-маһынан киэргэнэн онно эбиитин сахалыы таҥастаах дьон-сэргэ мустан, хааман күөгэлдьиһэ сылдьаллара дьикти кэрэ хартыына буолан ыалдьыттары сөхтөрбүтэ. Күнү–көрсүү сиэрэ-туома А.С.Федоров сценарийынан үгүс улууска ыытыллара кэрэхсэбиллээх суол. Манна түһүлгэ оҥоһуута Сунтаарга, Уус-Алдаҥна бэрткэ табыллан оҥоһуллубут, ыһыах иһитэ-хомуоһа толору. Дьөһөгөй оҕотун аҕалан баайбыттара алгыс тылын ылынан кистээн дьырылатара дьон-сэргэ сүрэҕин ортотунан ааһара. Кырдьык даҕаны, Дьөһөгөй алгысчыт тылын ылынан, истэн, атыыр сылгы нөҥүө бэйэтин алгыһын тириэрдэр курдук. Мэҥэ – Хаҥаластар олоҥхо ыһыаҕын буолуон биир күнүттэн олоҥхо истиититтэн сахалыы сиэрдээн – туомнаан саҕалаабыттара кэрэхсэбиллээх дьыала элбэх киһини түмэ тарпыттара көрөөччүнү үөрдэр. Хаҥаластар ыһыахтыыр сирдэрэ кэрэ көстүүлээҕинэн аатырыахтарын аатыраллар. Чурапчыга тыһыынчанан эр дьону  ыллааппыттара хас биирдии киһини эппиэтинэскэ тардар, дойдуларын күүскэ таптыыллара бэлиэтэнэр.

Ити курдук, үчүгэй өртүн бэлиэтээн туран итэҕэстэргэ тохтуубут. Ыһыахтарга түһүлгэҕэ элбэх аты киллэрэллэр, ол аттарбыт симэхтэрэ бэрт боростуой буолааччы, быыһыгар сыбыдах да аттар баар буолааччылар. Былыргылыы киэргэллээх, симэхтээх, кырдьык даҕаны, дьэ бу дьиҥ-чахчы Дьөһөгөй оҕото эбит дэтэр гына көрөргө төһө эрэ үчүгэй буолар этэ. Олоҥхо ыһыаҕар кэлбит хас биирдии көрөөччү сахалыы таҥастаах-саптаах буолуохтаах, ол кыаллыбат буоллаҕына саатар сахалыы атрибуттаах буолуохтаах.

Олоҥхо ыһыаҕа – саха норуотун бүттүүнүн ыһыаҕа. Республиканскай таһымнаах, олоҥхоҕо дириҥ үгэстэрдээх улуустарынан көһө сылдьар ыһыах буолар диэн өйдөбүлү нэһилиэнньэ булгуччу өйдүөхтээх. Ол иһин быйыл ыытыллар Верхоянскай улууһугар буолар Олоҥхо ыһыаҕар туох баар тэрээһинигэр кыттыыны ыларгытыгар. Ыһыах иккис күнүгэр, ол аата сабыллыытыгар хас биирдии нэһилиэк түөлбэ оһуохайынан түмүктүөхтээх. Улуус бары олохтоохторо Олоҥхоҕо аналлаах ыһыах тэрээһинигэр санааҕытын түмэн, бэйэҕит сэмэй кылааккытын киллэрсиэххит диэн эрэнэбит!

Любовь Шишигина,

Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан норуоттар доҕордоһууларын дьиэтин Информационнай – маркетинговай  отдел салайааччыта,

Саха Өрөспүүбүлукэтин култууратын туйгуна.